การทาถังดักไขมันครัวเรือน

...

 การทาถังดักไขมันครัวเรือน ไขมันที่ปนเปื้อนอยู่ในน้ำเสีย หำกถูกระบำยลงสู่ธรรมชำติโดยไม่ได้ผ่ำนกำรบ้ำบัดจะก่อให้เกิดผลกระทบต่อคุณภำพน้ำในแหล่งน้ำ เนื่องจำกชั นไขมันจะลอยปิดผิวหน้ำของระดับพื นผิวน้ำ ท้ำให้ออกซิเจนจำกอำกำศ ไม่สำมำรถละลำยถ่ำยเทลงสู่ชั นผิวน้ำด้ำนล่ำงได้ ยังผลให้ค่ำปริมำณออกซิเจนที่ละลำยอยู่ในน้ำมีระดับลดลง ส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตในน้ำ ทั งพืช สัตว์น้ำ และสิ่งมีชีวิตอื่นๆ และยังส่งผลให้แหล่งน้ำและบริเวณโดยรอบเกิดควำมเสื่อมโทรมลง และก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมโดยรอบขยำยเป็นบริเวณกว้ำงขึ น นอกจำกนี ไขมันและน้ำมันที่ปนเปื้อนในน้ำเสียยังไปขัดขวำงกำรท้ำงำนของเครื่องมือ เครื่องจักร และโครงสร้ำงของระบบบ้ำบัดน้ำเสีย ท้ำให้เกิดกำรอุดตันและขัดขวำงกำรท้ำงำนของระบบ ซึ่งเป็นสำเหตุให้ระบบบ้ำบัดน้ำเสีย มีประสิทธิภำพต่้ำลงกว่ำที่ได้รับกำรออกแบบและประเมินไว้ ผลกระทบของนามันและคราบไขมันต่อสิ่งแวดล้อม กำรส่งเสริมให้มีกำรติดตั งถังดักไขมันในครัวเรือนจึงเป็นช่องทำงหนึ่งในกำรรักษำสภำพแวดล้อมและระบบนิเวศน์ทำงน้ำในชุมชนเอง ซึ่งเป็นวิธีที่ง่ำยและชุมชนสำมำรถด้ำเนินกำรได้เอง รายละเอียดระบบถังดักไขมัน ชุมชนศาลาดิน แบบที่ 1 ขนาด : 40 x 55 x 30 เซนติเมตร ความจุนาเสีย : 17 ลิตร อุปกรณ์ : 1. ถังQ BOX ขนำด 60 ลิตร จ้ำนวน 1 ใบ 2. ท่อ PVC ขนำด 1 นิ ว ยำวไม่น้อยกว่ำ 8 cm. จ้ำนวน 3 ท่อน 3. ข้อต่อ PVC ขนำด 1 นิ ว จ้ำนวน 2 ชุด 4. ข้องอ 90๐ ขนำด 1 นิ ว จ้ำนวน 1 ชิ น 5. ข้อต่อ 3 ทำง ขนำด 1 นิ ว จ้ำนวน 1 ชิ น 6. ตะกร้ำกรองเศษอำหำร จ้ำนวน 1 ใบ 7. วัสดุกรอง (กรวด,ทรำย,ถ่ำน,อื่นๆ) ราคา : ประมำณ 379 บำท/ชุด (ไม่รวมรำคำวัสดุกรอง) ข้อดี : 1. รำคำถูก 2. ง่ำยต่อกำรติดตั ง 3. ใช้พื นที่ในกำรติดตั งน้อย ข้อเสีย : 1. โครงสร้ำงถังไม่แข็งแรง อำยุกำรใช้งำนน้อย 8. ซิลิโคนยำแนว ถังดักไขมันครัวเรือนแบบที่ 1 ได้แบบมำจำกคุณฉลวย กะเหว่ำนำค จำกชุมชนบำงปลอกในกำรอบรมกำรท้ำถังดักไขมันครัวเรือนเมื่อเดือนกรกฎำคม 2554 คุณฉลวยได้อธิบำยหลักกำรท้ำงำนและแสดงวิธีกำรท้ำให้กับชุมชนเพื่อสำมำรถประกอบและติดตั งตำมครัวเรือนได้ด้วยตนเอง วัสดุที่เลือกใช้เป็นตัวถังคือกล่องQ BOX หรือกล่องอเนกประสงค์ที่หำซื อได้ตำมห้ำงสรรพสินค้ำทั่วไป จำกนั นน้ำแผ่นน้ำแผ่นไฟเบอร์แข็งมำตัดให้พอดีกับขนำดควำมกว้ำงของกล่องเพื่อจะท้ำเป็นฉำกกั นระหว่ำงพื นที่รับน้ำเสียจำกครัวเรือน และส่วนกรองน้ำ จำกนั นใช้ซิลิโคนยึดบอร์ดติดกับกล่องให้แน่น เจำะรูแล้วต่อระบบท่อและตะกร้ำกรองเศษอำหำรตำมแบบด้ำนบน ใส่วัสดุกรองลงในกล่องแล้วปิดฝำ พร้อมส้ำหรับกำรติดตั ง ชุมชนได้ท้ำกำรศึกษำถึงข้อดี-ข้อเสียของถังดักไขมันครัวเรือนแบบที่ 1 ทั งในระหว่ำงกำรขั นตอนกำรประกอบ กำรติดตั ง หลังกำรติดตั ง รวมถึงวัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ พบว่ำถึงแม้จะมีข้อดีหลำยอย่ำง เช่น รำคำถูก ง่ำยต่อกำรติดตั งและใช้พื นที่ในกำรติดตั งน้อย แต่ข้อเสียที่ส้ำคัญคือส่วนของฉำกกั นระหว่ำงโซนรับน้ำกับโซนกรองน้ำซึ่งไม่มีควำมแข็งแรง ซิลิโคนไม่สำมำรถยึดเกำะบอร์ดติดกับถังได้แน่นหนำและยึดเกำะไม่ได้นำน บำงถังเกิดกำรหลุดตั งแต่ยังไม่ได้ติดตั งในครัวเรือน อีกประกำรคือกล่องQ BOX ที่ใช้เป็นตัวถัง ไม่สำมำรถหำซื อได้ตำมร้ำนค้ำในชุมชน ต้องขับรถออกไปซื อที่ห้ำงสรรพสินค้ำในตัวเมือง ซึ่งท้ำให้ต้นทุนกำรผลิตเพิ่มขึ นรวมถึงใช้เวลำเพิ่มมำกขึ น จึงท้ำกำรเก็บข้อมูลทั งหมดไว้เพื่อท้ำกำรแก้ไขและพัฒนำต่อไป แบบที่ 2 ขนาด : 25 x 60* x 42 เซนติเมตร (* ควำมยำวอำจเพิ่มขึ นตำมควำมยำวของท่อเชื่อมระหว่ำงถัง) ความจุนาเสีย : 14.7 ลิตร อุปกรณ์ : 1. ถังพลำสติก ขนำด 20 ลิตร (42cm *25cm) จ้ำนวน 2 ใบ 2. ท่อ PVC ขนำด 1 นิ ว ยำวไม่น้อยกว่ำ 8 cm. จ้ำนวน 4 ท่อน 3. ข้อต่อ PVC ขนำด 1 นิ ว จ้ำนวน 3 ชุด 4. ข้องอ 90๐ ขนำด 1 นิ ว จ้ำนวน 1 ชิ น 5. ข้อต่อ 3 ทำง ขนำด 1 นิ ว จ้ำนวน 1 ชิ น 6. ตะกร้ำกรองเศษอำหำร จ้ำนวน 1 ใบ 7. วัสดุกรอง (กรวด,ทรำย,ถ่ำน,อื่นๆ) ราคา : ประมำณ 234 บำท/ชุด (ไม่รวมรำคำวัสดุกรอง) ข้อดี : 1. แข็งแรง ทนทำน อำยุกำรใช้งำนนำน 2. ง่ำยต่อกำรติดตั ง 3. วัสดุที่ใช้ หำได้ในท้องถิ่น ข้อเสีย : 1. ใช้พื นที่ในกำรติดตั งมำกกว่ำแบบที่ 1 2. รับปริมำณน้ำเสียได้น้อยกว่ำแบบที่ 1 ถังดักไขมันครัวเรือนแบบที่ 2 จำกที่ชุมชนได้ท้ำกำรศึกษำถึงข้อดี-ข้อเสียของถังดักไขมันครัวเรือนแบบที่ 1 แล้ว พบว่ำปัญหำที่ส้ำคัญคือเรื่องของฉำกกั นที่ไม่แข็งแรง ชุมชนจึงคิดแก้ปัญหำโดยที่จะตัดในส่วนของฉำกกั นออก แล้วแยกส่วนของระบบรับน้ำกันบระบบกรองน้ำออกจำกกัน โดยกำรเปลี่ยนจำกกำรใช้กล่องQ BOX มำเป็นถังสีขนำด 20 ลิตร จ้ำนวน 2 ถัง ซึ่งเป็นวัสดุที่หำซื อได้ง่ำยในชุมชน รำคำเพียงแค่ถังละ 50 บำท ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบแล้วก็ยังรำคำถูกกว่ำกล่องQ BOX 1 ใบ และด้วยกำรที่ใช้ถังสี 2 ใบเพื่อแยกระบบรับน้ำกับระบบกรองน้ำออกจำกกัน จึงท้ำให้ไม่จ้ำเป็นต้องใช้ฉำกกั น โครงสร้ำงโดยรวมของถังมีควำมแข็งแรงขึ นกว่ำเดิมมำก อีกทั งยังสำมำรถเลือกติดแบบแยกกันได้ เช่น บำงที่อำจติดถังดักไขมันอย่ำงเดียว หรือติดถังกรองอย่ำงเดียวก้อได้ เพรำะถังสำมำรถแยกออกจำกกันได้ แต่อย่ำงไรก็ดี ถึงแม้รำคำต่อหน่วยจะถูกกว่ำแบบที่ 1 ก็ตำมด้วยข้อจ้ำกัดด้ำนขนำดของถัง ท้ำให้สำมำรถจุน้ำเสียได้น้อยกว่ำแบบที่ 1 ซึ่งหำกต้องกำรเพิ่มควำมจุของระบบ สำมำรถท้ำได้ โดยกำรเพิ่มขนำดของถังทั ง 2 ใบ แต่นั่นหมำยควำมว่ำต้องใช้พื นที่ติดตั งเพิ่มขึ นตำมไปด้วยเช่นกัน แต่หำกมองในด้ำนของคุณภำพและระยะเวลำกำรใช้งำน แบบที่ 2 จะมีควำมทนทำน อำยุกำรใช้งำนนำนกว่ำมำก อีกทั งกำรประกอบและติดตั งง่ำย เหมำะส้ำหรับท้ำและใช้ในครัวเรือน หลักการทางานของบ่อดักไขมัน 1) น้ำเสียจะผ่ำนเข้ำมำที่ตะแกรงดักเศษอำหำร ซึ่งท้ำหน้ำที่แยกเศษอำหำรที่ปะปนมำกับน้ำเสีย 2) น้ำเสียจำกขั นตอนแรกจะไหลผ่ำนมำยังส่วนดักไขมัน โดยไขมันที่แยกตัวออกจำกน้ำเสียจะลอยขึ นเป็นชั นเหนือน้ำ 3) น้ำเสียที่อยู่ใต้ชั นไขมันจะไหลเข้ำสู่ถังบ้ำบัดขั นต่อไป ก่อนปล่อยออกสู่ท่อระบำยน้ำสำธำรณะ ภาพแสดงการทางานของระบบ การดูแลรักษาบ่อดักไขมัน 1) ต้องติดตะแกรงดักขยะและหมั่นโกยเศษขยะที่ดักกรองไว้หน้ำตะแกรงออกอย่ำงสม่้ำเสมออย่ำงน้อยทุกวัน 2) ต้องไม่เอำตะแกรงดักขยะออก แล้วปล่อยให้เศษขยะเข้ำไปในบ่อดักไขมัน 3) ต้องหมั่นตักไขมันออกจำกบ่อดักไขมันอย่ำงน้อยทุกสัปดำห์ โดยใส่ภำชนะที่ปิดมิดชิดและให้เทศบำลน้ำไปก้ำจัด หรือน้ำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่ำงๆ 4) ล้ำงถังดักไขมันอย่ำงสม่้ำเสมออย่ำงน้อยทุก 6 เดือน แบบที่ 3 ขนาด : 80 x 180* x 90 เซนติเมตร (* ควำมยำวอำจเพิ่มขึ นตำมควำมยำวของท่อเชื่อมระหว่ำงถัง) ความจุนาเสีย : 0.325 m3 อุปกรณ์ : 1. วงบ่อ ø 80 cm. จ้ำนวน 4 วง 2. ท่อ PVC ขนำด 2 นิ ว ยำวไม่น้อยกว่ำ 30 cm. จ้ำนวน 2 ท่อน 3. ข้องอ 90๐ ขนำด 2 นิ ว จ้ำนวน 1 ชิ น 4. ข้อต่อ 3 ทำง ขนำด 2 นิ ว จ้ำนวน 1 ชิ น 5. วัสดุกรอง (กรวด,ทรำย,ถ่ำน,อื่นๆ) 6. ซีเมนต์ส้ำหรับยำแนว (บำงกรณีอำจเทพื นบ่อด้วย) 7. ฝำปิดซีเมนต์ ราคา : ประมำณ 1,230 บำท/ชุด(ไม่รวมรำคำวัสดุกรอง) ข้อดี : 1. แข็งแรง ทนทำน อำยุกำรใช้งำนนำน 2. รับน้ำเสียจำกครัวเรือนได้มำก ข้อเสีย : 1. งบประมำณต่อหน่วยสูง 2. ใช้พื นที่ในกำรติดตั งมำก 3. กำรติดตั งต้องฝังอยู่ในดินและอยู่สูงกว่ำระดับพื นที่รับน้ำ 4. ใช้แรงงำนและเวลำในกำรติดตั งมำก ถังดักไขมันครัวเรือนแบบที่ 3 เป็นถังดักไขมันที่ได้แบบมำจำกคุณฉลวย กะเหว่ำนำค จำกชุมชนบำงปลอกเช่นเดียวกับแบบที่ 1 ลักษณะและกำรท้ำงำนของระบบเหมือนกับถังดักไขมันครัวเรือนแบบที่ 2 แต่มีขนำดใหญ่กว่ำ เป็นระบบที่มีควำมคงทนถำวร ไม่สำมำรถเคลื่อนย้ำยได้ เพรำะตัวถังท้ำจำกวงบ่อ 2 ชั นทั ง 2 ถัง รองพื นและยำแนวด้วยซีเมนต์ ปิดด้ำนบนด้วยฝำปิดซีเมนต์ท้ำให้มีควำมแข็งแรงทนทำน เพิ่มขนำดของท่อทั งระบบเป็น 1.5 นิ ว หรือ 2 นิ วขึ นอยู่กับปริมำณน้ำเสียครัวเรือน สำมำรถรับน้ำเสียจำกครัวเรือนได้ประมำณ 325 ลิตร(ดังระบบตัวอย่ำงด้ำนบน) และสำมำรถเพิ่มหรือลดได้โดยเปลี่ยนขนำดของวงบ่อ นอกจำกนี ยังสำมำรถเลือกติดตั งได้ทั งระบบเปิด(ตำมหลักกำรของตัวอย่ำงด้ำนบน) และระบบปิด(แบบบ่อเกรอะ) ระบบนี จึงเหมำะส้ำหรับครัวเรือนที่มีสมำชิกหลำยคน หรืออุตสำหกรรมครัวเรือนต่ำงๆ ข้อดีอีกประกำรของระบบนี คือ สำมำรถรับน้ำได้จำกทุดจุดของบ้ำน ไม่ใช่แค่น้ำทิ งภำยในครัวเพียงอย่ำงเดียว โดยกำรต่อท่อรวมเข้ำมำยังตัวระบบ แต่ถึงแม้จะมีควำมทนทำนและรับน้ำเสียได้มำกกว่ำระบบอื่น แต่ข้อเสียของระบบนี คือต้องใช้พื นที่ในกำรติดตั งมำก ไม่สำมำรถติดตั งในตัวบ้ำนได้ จึงเหมำะกับบ้ำนที่มีกำรยกพื นสูง หำกเป็นบ้ำนชั นเดียวต้องฝังระบบนี ลงไปในดิน ให้ต่้ำกว่ำจุดที่ใช้น้ำเพื่อให้น้ำทิ งไหลเข้ำสู่ระบบ รวมถึงท่อน้ำออกต้องอยู่สูงกว่ำแหล่งน้ำที่จะปล่อยน้ำออกไปด้วย จึงจะปล่อยน้ำออกได้ อีกทั งยังต้องใช้แรงงำนและเวลำในกำรติดตั งมำก รวมถึงงบประมำณที่มำกขึ นด้วยเช่นกัน แบบถังดักไขมันล่าสุดที่จะปรับปรุงในปี2557 จำกที่ชุมชนได้ทดลองติดตั งถังดักไขมันข้ำงต้นไปจ้ำนวนหนึ่งแล้ว พบว่ำผู้ใช้งำนมีปัญหำกับระบบกรอกในถังที่ 2 เนื่องจำกเป็นระบบกรอกงหิน กรวด ทรำย ซึ่งมีน้ำหนักมำก ท้ำให้เคลื่อนย้ำยและท้ำควำมสะอำดล้ำบำก อีกทั งเมื่อใช้ไประยะหนึ่ง ทรำยจะจับตัวกันแน่นท้ำให้เกิดกำรอุดตันได้ง่ำย ชุมชนจึงท้ำกำรปรับระบบใหม่ให้เป็นระบบดักไขมัน 2 ชั น ตำมแผนภำพระบบด้ำนล่ำง หลักการทางานของบ่อดักไขมัน 1) น้ำเสียจะผ่ำนเข้ำมำที่ตะแกรงดักเศษอำหำร ซึ่งท้ำหน้ำที่แยกเศษอำหำรที่ปะปนมำกับน้ำเสีย 2) น้ำเสียจำกขั นตอนแรกจะไหลผ่ำนมำยังส่วนดักไขมัน โดยไขมันที่แยกตัวออกจำกน้ำเสียจะลอยขึ นเป็นชั นเหนือน้ำ 3) น้ำเสียที่อยู่ใต้ชั นไขมันจะไหลเข้ำสู่ถังบ้ำบัดขั นต่อไป ก่อนปล่อยออกสู่ท่อระบำยน้ำสำธำรณะ ภำพแสดงระบบกำรท้ำงำน นอกจำกนี ถังเดิมที่ติดตั ง เป็นระบบเชื่อมถังแบบไม่สำมำรถถอดได้ ซึ่งไม่สะดวกในกำรเคลื่อนย้ำยเพรำะเมื่อเคลื่อนย้ำยต้องท้ำพร้อมกันทั ง 2 ถัง จึงท้ำกำรปรับให้เป็นระบบที่สำมำรถถอดแยกถังได้ เพื่อสะดวกในกำรเคลื่อนย้ำยและท้ำควำมสะอำด ขนาด : 30 x 70* x 50 เซนติเมตร (* ควำมยำวอำจเพิ่มขึ นตำมควำมยำวของท่อเชื่อมระหว่ำงถัง) ความจุนาเสีย : 50 ลิตร อุปกรณ์ : 1. ถังพลำสติก ขนำด 30 ลิตร (42cm *30cm) จ้ำนวน 2 ใบ 2. ท่อ PVC ขนำด 1 นิ ว ยำวไม่น้อยกว่ำ 8 cm. จ้ำนวน 6 ท่อน 3. ข้อต่อ PVC ขนำด 1 นิ ว จ้ำนวน 3 ชุด 4. ข้องอ 90๐ ขนำด 1 นิ ว จ้ำนวน 2 ชิ น 5. ข้อต่อ 3 ทำง ขนำด 1 นิ ว จ้ำนวน 1 ชิ น 6. ตะกร้ำกรองเศษอำหำร จ้ำนวน 1 ใบ วิธีการประกอบถังดักไขมัน 1. ท้ำกำรวัดแล้วมำร์คจุดที่ต้องกำรและเจำะและรูขนำด 1 นิ ว ท้ำเหมือนกันทั งสองถัง 2. ประกอบด้วยต่อตรงเกลียวนอกและเกลียวใน 1 นิ วทั งสองถังและต่อด้วยท่อ 1 นิ วยำว 7 ซม.ประสำนทั งสองถังเข้ำด้วยกัน 3. ตัดท่อขนำด 1 นิ วยำว 25 ซม. 1 ท่อนและ 7 ซม. 1 ท่อน ต่อเข้ำกับของอขนำด 1 นิ วและประกอบเข้ำกับข้อต่อตรงเกลียวนอกภำยในถังที่หนึ่งเพื่อท้ำเป็นตัวดักไขมัน 4. เจำะรูถังที่สองขนำด 1 นิ วและประกอบด้วยต่อตรงเกลียวนอกและเกลียวในเป็นท่อน้ำทิ งลดระดับลงจำกระดับถังที่หนึ่ง 5. ตัดท่อขนำด 1 นิ วยำว 7 ซม.ประกอบกับข้องอขนำด 1 นิ วและต่อท่อ 1 นิ ว เพื่อเป็นท่อน้ำทิ ง(ขั นตอนนี จะไปท้ำที่สถำนที่จริงปรังปรุงตำมสถำนที่) 6.เจำะรูฝำขนำด 6 นิ วถังที่หนึ่ง เพื่อวำงตระกล้ำกรองเศษอำหำร 7. น้ำไปติดตั งยังครัวเรือน